Kwestia wydziedziczenia jest niewątpliwie zagadnieniem niezwykle istotnym, rodzącym daleko idące konsekwencje. Zgodnie z art. 1008 k.c. wydziedziczenie dopuszczalne jest w wówczas gdy osoba która mogłaby dostąpić spadkobrania (małżonek, rodzice, zstępni – dzieci, wnukowie itd.) wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego (przykładowo: sięgając po używki, dopuszczając się przestępstw, z których czerpie środki na życie etc.), dopuszcza się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci lub uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych (nie interesuje się, nie odwiedza). Wydziedziczenia spadkodawca dokonuje w testamencie. Osoba wydziedziczona nie ma wówczas prawa nawet do zachowku po zmarłym – traktuje się ją tak jakby nie dożyła otwarcia spadku – a więc zmarła jeszcze przed spadkodawcą. Skoro tak, to w miejsce wydziedziczonego prawo do dochodzenia zachowku zyskują zatem jego zstępni – najczęściej dzieci. By uchronić potencjalnych spadkobierców przed dochodzeniem roszczeń przez zstępnych wydziedziczonego, spadkodawcy często posuwają się dodatkowo do wydziedziczenia dzieci, czy nawet wnuków wydziedziczonego. Jako przyczyna wydziedziczenia najczęściej przewija się wówczas uporczywe niedopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. Problematyczną jest natomiast kwestia, czy dopuszczalnym, a zarazem skutecznym jest wydziedziczenie małoletnich dzieci.
Choć kodeks nie normuje tego zagadnienia, nieco światła rzuca na nie aktualne orzecznictwo. Na kanwie wyroku z dnia 13 grudnia 2024 r. w sprawie I CSK 662/24 Sąd Najwyższy, podzielając wcześniejsze orzeczenie Sądu Apelacyjnego wskazał, iż nie jest możliwe upatrywanie przyczyn wydziedziczenia wymienionych enumeratywnie w art. 1008 k.c. w zachowaniu kilkuletniego dziecka – jak miało to miejsce w przedmiotowej sprawie. W tym zakresie zatem postanowienia testamentu nie będą wywoływały skutków prawnych wobec małoletniego „wydziedziczonego”. Podobnie zresztą kilkulatek nie może zostać uznany za niegodnego dziedziczenia.
Nieco inaczej sytuacja prezentować się będzie wobec dzieci starszych, które wchodzą w wiek nastoletni, zyskując możliwość swobodnego nawiązywania kontaktów i ich podtrzymywania, choćby za pomocą telefonów, mediów społecznościowych, czy zwykłej korespondencji. Mają one zatem sposobność utrzymywania relacji ze spadkodawcą – co również kwalifikowane jest jako obowiązek rodzinny. W piśmiennictwie znaleźć można pogląd, że wydziedziczyć można małoletniego dopiero po ukończeniu przez niego 13 roku życia- jako, że od tego wieku zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, może on ponosić winę za swoje określone zachowania. Niemniej jednak tak ten, jak i inne przypadki wydziedziczenia osób uprawnionych do zachowku dla swojej skuteczności zawsze wymagają zbadania jak prezentowało się zachowanie spadkodawcy, względem „wydziedziczonego”. Jeśli zatem brak kontaktu ze strony wydziedziczanego był zawiniony przez sporządzającego testament, wydziedziczenie również nie będzie skuteczne.
